Bảng nguyên tử khối hóa học cần nhớ chính xác

Học Lớp · 20/11/19

Ở lớp 8, ta đã làm quen bảng nguyên tử hóa học của một số nguyên tố cơ bản. Ở bài viết này, 7scv xin giới thiệu một số điểm quan trọng về bảng nguyên tử khối nói riêng và đặc điểm của nguyên tố hóa học nói chung

A. Nguyên tử khối

1. Nguyên tử khối là gì?

Nguyên tử khối của một nguyên tử là khối lượng tương đối của một nguyên tử nguyên tố đó, là tổng của khối lượng electron, proton và notron.
Nghĩa là: M = M_electron + M_proton + M_notron
Thực tế thì khối lượng M_electron << M_proton và M_electron << M_notron
do đó: M = M_proton + M_notron

2. Đơn vị của nguyên tử khối

Nguyên tử khối cũng được xem là khối lượng, được tính theo đơn vị gam của một mol nguyên tử, ký hiệu bằng u.

3. Đơn vị thông dụng

Khối lượng nguyên tử có đơn vị thông dụng:

Đơn vị Cacbon là đơn vị sử dụng để đo khối lượng nguyên tử, có ký hiệu là đvC. Một đơn vị Cacbon bằng 1/12 của khối lượng hạt nhân nguyên tử Cacbon đồng vị C12.
Do nguyên tử Cacbon đồng vị C12 phổ biến cùng với đố là chỉ số sai là rất thấp nên Viện đo lường Quốc tế đã thống nhất dùng đơn vị Cacbon này.

1 u = 1/N_A gam = 1/(1000Na) kg
Trong đó NA chính là hàng số Avogadro

1 u xấp xỉ bằng 1.66053886 x 10^-27 kg
1 u xấp xỉ bằng 1.6605 x 10^-24 g

Bảng nguyên tử khối có thể hiểu là một bảng thể hiện nguyên tử khối, và một số thông tin liên quan khác của các nguyên tố như hóa trị, ký hiệu nguyên tố…. Đây là một trong những bảng cơ bản và đơn giản của hóa học, đóng vai trò là kiến thức nền tảng để xử lý các bài toán hóa học phức tạp sau này.

Số p	Tên nguyên tố	Ký hiệu hoá học	Nguyên tử khối	Hoá trị
1	*Nguyên tử khối của Hiđro*	H	1	I
2	*Nguyên tử khối của Heli*	He	4
3	Nguyên tử khối của Liti	Li	7	I
4	Nguyên tử khối của Beri	Be	9	II
5	*Nguyên tử khối của Bo*	B	11	III
6	*Nguyên tử khối của Cacbon*	C	12	IV, II
7	*Nguyên tử khối của Nitơ*	N	14	III,II,IV,..
8	*Nguyên tử khối của Oxi*	O	16	II
9	*Nguyên tử khối của Flo*	F	19	I
10	*Nguyên tử khối của Neon*	Ne	20
11	Nguyên tử khối của Natri	Na	23	I
12	Nguyên tử khối của Mg(Magie)	Mg	24	II
13	Nguyên tử khối của Nhôm	Al	27	III
14	*Nguyên tử khối của Silic*	Si	28	IV
15	*Nguyên tử khối của Photpho*	P	31	III, V
16	*Nguyên tử khối của Lưu huỳnh*	S	32	II,IV,VI,..
17	*Nguyên tử khối của Clo*	Cl	35,5	I,..
18	*Nguyên tử khối của Agon*	Ar	39,9
19	Nguyên tử khối của Kali	K	39	I
20	Nguyên tử khối của Canxi	Ca	40	II
24	Nguyên tử khối của Crom	Cr	52	II,III
25	Nguyên tử khối của Mangan	Mn	55	II,IV,VII,..
26	Nguyên tử khối của Sắt	Fe	56	II,III
29	Nguyên tử khối của Đồng	Cu	64	I,II
30	Nguyên tử khối của Kẽm	Zn	65	II
35	*Nguyên tử khối của Brom*	Br	80	I,…
47	Nguyên tử khối của Ag (Bạc)	Ag	108	I
56	Nguyên tử khối của Bari	Ba	137	II
80	Nguyên tử khối của Thuỷ ngân	Hg	201	I,II
82	Nguyên tử khối của Chì	Pb	207	II,IV

( Chú ý: chữ in đậm là nguyên tố kim loại, Chữ in nghiêng là nguyên tố phi kim)

B. Phương pháp học bảng nguyên tử khối

Khi mới bắt đầu làm quen với bảng nguyên tử khối, các bạn sẽ gặp rất nhiều khó khăn để nhớ rõ nguyên tử khối của từng nguyên tố một. Hầu như trong các bài tập hóa học ở bậc phổ thông, nguyên tử khối đều được cho sẵn ở đầu bài. Tuy nhiên, việc ghi nhớ bảng này là điều vô cùng cần thiết để có thể sử dụng ngay khi cần thiết, đặc biệt là trong những bài toán hóa học áp dụng định luật bảo toàn khối lượng sau này. Dưới đây, tôi xin trình bày một số phương pháp để có thể học bảng này một cách nhanh nhất.

1. Thường xuyên làm bài tập hóa học

Hóa học là một môn học rất đa dạng về bài tập và đòi hỏi người học luôn luôn phải chăm chỉ, đào sâu suy nghĩ. Như đã đề cập ở trên,khi mới làm quen với môn học, nguyên tử khối của từng nguyên tố sẽ được cho sẵn ở đầu bài. Thường xuyên tiếp xúc sẽ giúp bạn nhớ bảng nguyên tử khối một cách rất nhanh mà không cần phải “học vẹt”.

2. Học bảng nguyên tử khối bằng thơ

Đây là một trong những cách học bảng nguyên tử khối khá phổ biến. Các thầy cô và rất nhiều thế hệ học sinh đi trước đã sáng tác một số bài thơ về khối lượng nguyên tố khá dễ nhớ. Việc của bạn là sưu tầm và học thuộc chúng. Đối với cách học này rất ít khi bạn bị nhầm nguyên tử khối của các nguyên tố với nhau. Hơn nữa, thời gian học cũng được rút ngắn một cách đáng kể.

Do có vần điệu, những bài thơ này rất dễ dàng đi vào bộ nhớ của các bạn. Môn hóa học cũng vì thế mà trở nên lí thú và bớt khô khan hơn. Thay vì viết đi viết lại nhiều lần để học thuộc bảng nguyên tử khối, bạn có thể nhẩm lại một vài bài thơ về vấn đề này. Tin tôi đi, đảm bảo một thời gian ngắn, bạn sẽ thuộc làu tất cả các khối lượng của các nguyên tố một cách dễ dàng. Những vần thơ kiểu như đoạn ngắn dưới đây sẽ giúp cho bạn có những giây phút học hóa học rất thú vị:

Hidro số 1 bạn ơi
Liti số 7 nhớ ngay dễ dàng
Cacbon thì nhớ 12
Nito 14 bạn thời chớ quên
Oxy 16 trăng lên
Flo 19 vấn vương riêng sầu

Hay bài:

Hidro là 1
12 cột Cacbon
Nitơ 14 tròn
Oxi trăng 16
Natri hay láu táu
Nhảy tót lên 23
Khiến Magie gần nhà
Ngậm ngùi nhận 24
27 nhôm la lớn
Lưu huỳnh giành 32
Khác người thật là tài
Clo 35 rưỡi (35,5)
Kali thích 39
Canxi tiếp 40
55 Mangan cười
Sắt đây rồi 56
64 đồng nổi cáu
vì kém kẽm 65
80 brom nằm
xa bạc 108
Bari thì chán ngán
137 ích chi
Kém người ta còn gì
Thuỷ ngân 201
Còn lại chì một cột
207 thật to
Heli thì buồn so
Mình đây được có 4
Liti thật khiêm tốn
Số 7 là được rồi
Số 9 Beri ngồi
Trêu bạn Bo 11
19 đây chết ngột
Flo đang than phiền
Nêon thì cười hiền
Tớ 20 tròn chẵn
Silic người đứng đắn
Nhân 28 đẹp ko
Photpho đỏ hồng hồng
Nhận 31 cuối tháng
Agon cười trong sáng
39,9 đây
Kết thúc bài ca này
Crom 52 đấy

Ngoài ra có rất nhiều các bài thơ khác về bảng nguyên tử khối được các thầy cô sáng tác, vần điệu khá đơn giản, dễ học. Các bạn có thể tham khảo hoặc tìm kiếm thêm trên mạng Internet những bài thơ về nguyên tử khối để quá trình học hóa trở nên bớt căng thẳng và dễ dàng hơn.

C. Một số ứng dụng của bảng nguyên tử khối trong các bài tập hóa học

Bảng nguyên tử khối có tính ứng dụng rất cao trong môn hóa học, đặc biệt ở phần hóa vô cơ. Hầu hết các bài tập hóa học đều phải áp dụng bảng này. Dưới đây, tôi xin trình bày một số dạng bài cơ bản nhất cần áp dụng trực tiếp bảng nguyên tử khối tại bậc trung học cơ sở.

1. Tìm nguyên tố trong hợp chất

Đối với những bước đầu tiên làm quen với môn hóa học, đây là một trong những dạng bài thông dụng nhất. Dưới đây là một ví dụ minh họa đơn giản:
Hợp chất của kim loại A kết hợp với axit \(H_2SO_4\) tạo ra muối có công thức là \(ASO_4\). tổng PTK của hợp chất này là 160 đvC. Xác định nguyên tố A.
Ta có thể dễ dàng giải bài toán này như sau: Trên bảng nguyên tử khối ta thấy

Nguyên tử khối của S là :32
Nguyên tử khối của oxy là :16

Theo công thức hợp chất ta có A+32+16x4=160
=> A=64. Dễ thấy 64 là nguyên tử khối của Đồng. Vậy nguyên tố cần tìm là Cu.

2. Tìm nguyên tố

Đối với bài tập trắc nghiệm đơn giản ở lớp 8, các bạn thường xuyên bắt gặp một số câu hỏi như: Xác định nguyên tố có nguyên tử khối gấp 2 lần oxy

Để làm được bài tập này, bạn cần nắm được nguyên tử khối của oxy là 16, nguyên tố có nguyên tử khối gấp 2 lần oxy có nguyên tử khối là 32. Dễ dàng nhận thấy, đáp số của câu hỏi là lưu huỳnh.

D. Bảng nguyên tử khối đầy đủ

Xin giới thiệu bảng 118 nguyên tố hóa học đầy đủ mà học sinh cần nhớ

STT	Tên gọi	Tên tiếng Anh	Ký hiệu	Nguyên tử khối (u)
1	Nguyên tố Hiđrô	Hydrogen	H	1,008
2	Nguyên tố Heli	Helium	He	4,002602(2)
3	Nguyên tố Liti	Lithium	Li	6,94
4	Nguyên tố Berili	Berylium	Be	9,012182(3)
5	Nguyên tố Bo	Boron	B	10,81
6	Nguyên tố Cacbon	Carbon	C	12,011
7	Nguyên tố Nitơ	Nitrogen	N	14,007
8	Nguyên tố Ôxy	Oxygen	O	15,999
9	Nguyên tố Flo	Flourine	F	18,9984032(5)
10	Nguyên tố Neon	Neon	Ne	20,1797(6)
11	Nguyên tố Natri	Sodium (Natrium)	Na	22,98976928(2)
12	Nguyên tố Magiê	Magnesium	Mg	24,305
13	Nguyên tố Nhôm	Aluminum	Al	26,9815386(8)
14	Nguyên tố Silic	Silicon	Si	28,085
15	Nguyên tố Phốtpho	Phosphorus	P	30,973762(2)
16	Nguyên tố Lưu huỳnh	Sulfur	S	32,06
17	Nguyên tố Clo	Chlorine	Cl	35,45
18	Nguyên tố Argon	Argon	Ar	39,948(1)
19	Nguyên tố Kali	Potassium (Kalium)	K	39,0983(1)
20	Nguyên tố Canxi	Calcium	Ca	40,078(4)
21	Nguyên tố Scandi	Scandium	Sc	44,955912(6)
22	Nguyên tố Titan	Titanium	Ti	47,867(1)
23	Nguyên tố Vanadi	Vanadium	V	50,9415(1)
24	Nguyên tố Crom	Chromium	Cr	51,9961(6)
25	Nguyên tố Mangan	Manganese	Mn	54,938045(5)
26	Nguyên tố Sắt	Iron (Ferrum)	Fe	55,845(2)
27	Nguyên tố Coban	Cobalt	Co	58,933195(5)
28	Nguyên tố Niken	Nikel	Ni	58,6934(4)
29	Nguyên tố Đồng	Copper (cuprum)	Cu	63,546(3)
30	Nguyên tố Kẽm	Zinc	Zn	65,38(2)
31	Nguyên tố Gali	Galium	Ga	69,723(1)
32	Nguyên tố Gecmani	Germanium	Ge	72,630(8)
33	Nguyên tố Asen	Arsenic	As	74,92160(2)
34	Nguyên tố Selen	Selenium	Se	78,96(3)
35	Nguyên tố Brôm	Bromine	Br	79,904
36	Nguyên tố Krypton	Krypton	Kr	83,798(2)
37	Nguyên tố Rubiđi	Rubidium	Rb	85,4678(3)

38	Nguyên tố Stronti	Strontium	Sr	87,62(1)
39	Nguyên tố Yttri	Yttrium	Y	88,90585(2)
40	Nguyên tố Zirconi	Zirconium	Zr	91,224(2)
41	Nguyên tố Niobi	Niobium	Nb	92,90638(2)
42	Nguyên tố Molypden	Molybdenum	Mo	95,96(2)
43	Nguyên tố Tecneti	Technetium	Tc	[98]
44	Nguyên tố Rutheni	Ruthenium	Ru	101,07(2)
45	Nguyên tố Rhodi	Rhodium	Rh	102,90550(2)
46	Nguyên tố Paladi	Paladium	Pd	106,42(1)
47	Nguyên tố Bạc	Silver (Argentum)	Ag	107,8682(2)
48	Nguyên tố Cadmi	Cadmium	Cd	112,411(8)
49	Nguyên tố Indi	Indium	In	114,818(1)
50	Nguyên tố Thiếc	Tin (Stannum)	Sn	118,710(7)
51	Nguyên tố Antimon	Antiomny (Stibium)	Sb	121,760(1)
52	Nguyên tố Telua	Tellurium	Te	127,60(3)
53	Nguyên tố Iốt	Iodine	I	126,90447(3)
54	Nguyên tố Xenon	Xenon	Xe	131,293(6)
55	Nguyên tố Xêzi	Caesium	Cs	132,9054519(2)
56	Nguyên tố Bari	Barium	Ba	137,327(7)
57	Nguyên tố Lantan	Lanthanum	La	138,90547(7)
58	Nguyên tố Xeri	Cerium	Ce	140,116(1)
59	Nguyên tố Praseodymi	Praseodymium	Pr	140,90765(2)
60	Nguyên tố Neodymi	Neodymium	Nd	144,242(3)
61	Nguyên tố Promethi	Promethium	Pm	[145]
62	Nguyên tố Samari	Samarium	Sm	150,36(2)
63	Nguyên tố Europi	Europium	Eu	151,964(1)
64	Nguyên tố Gadolini	Gadonlinium	Gd	157,25(3)
65	Nguyên tố Terbi	Terbium	Tb	158,92535(2)
66	Nguyên tố Dysprosi	Dysprosium	Dy	162,500(1)
67	Nguyên tố Holmi	Holmium	Ho	164,93032(2)
68	Nguyên tố Erbi	Erbium	Er	167,259(3)
69	Nguyên tố Thuli	Thulium	Tm	168,93421(2)
70	Nguyên tố Ytterbi	Ytterbium	Yb	173,054(5)
71	Nguyên tố Luteti	Lutetium	Lu	174,9668(1)
72	Nguyên tố Hafni	Hafnium	Hf	178,49(2)
73	Nguyên tố Tantali	Tantalum	Ta	180,94788(2)
74	Nguyên tố Wolfram	Tungsten (Wolfram)	W	183,84(1)
75	Nguyên tố Rheni	Rhenium	Re	186,207(1)
76	Nguyên tố Osmi	Osmium	Os	190,23(3)
77	Nguyên tố Iridi	Iridium	Ir	192,217(3)
78	Nguyên tố Platin	Plantinum	Pt	195,084(9)
79	Nguyên tố Vàng	Gold (Aurum)	Au	196,966569(4)
80	Nguyên tố Thủy ngân	Mercury (Hydrargyrum)	Hg	200,592(3)
81	Nguyên tố Tali	Thalium	Tl	204,38
82	Nguyên tố Chì	Lead (Plumbum)	Pb	207,2(1)

83	Nguyên tố Bitmut	Bismuth	Bi	208,98040(1)
84	Nguyên tố Poloni	Polonium	Po	[209]
85	Nguyên tố Astatin	Astatine	At	[210]
86	Nguyên tố Radon	Radon	Rn	[222]
87	Nguyên tố Franxi	Francium	Fr	[223]
88	Nguyên tố Radi	Radium	Ra	[226]
89	Nguyên tố Actini	Actinium	Ac	[227]
90	Nguyên tố Thori	Thorium	Th	232,03806(2)
91	Nguyên tố Protactini	Protactinium	Pa	231,03588(2)
92	Nguyên tố Urani	Uranium	U	238,02891(3)
93	Nguyên tố Neptuni	Neptunium	Np	[237]
94	Nguyên tố Plutoni	Plutonium	Pu	[244]
95	Nguyên tố Americi	Americium	Am	[243]
96	Nguyên tố Curi	Curium	Cm	[247]
97	Nguyên tố Berkeli	Berkelium	Bk	[247]
98	Nguyên tố Californi	Californium	Cf	[251]
99	Nguyên tố Einsteini	Einsteinium	Es	[252]
100	Nguyên tố Fermi	Fermium	Fm	[257]
101	Nguyên tố Mendelevi	Mendelevium	Md	[258]
102	Nguyên tố Nobeli	Nobelium	No	[259]
103	Nguyên tố Lawrenci	Lawrencium	Lr	[262]
104	Nguyên tố Rutherfordi	Rutherfordium	Rf	[267]
105	Nguyên tố Dubni	Dubnium	Db	[268]
106	Nguyên tố Seaborgi	Seaborgium	Sg	[269]
107	Nguyên tố Bohri	Bohrium	Bh	[270]
108	Nguyên tố Hassi	Hassium	Hs	[269]
109	Nguyên tố Meitneri	Meitnerium	Mt	[278]
110	Nguyên tố Darmstadti	Darmstadtium	Ds	[281]
111	Nguyên tố Roentgeni	Roentgenium	Rg	[281]
112	Nguyên tố Copernixi	Copernicium	Cn	[285]
113	Nguyên tố Nihoni	Nihonium	Nh	[286]
114	Nguyên tố Flerovi	Flerovium	Fl	[289]
115	Nguyên tố Moscovi	Moscovium	Mc	[288]
116	Nguyên tố Livermori	Livermorium	Lv	[293]
117	Nguyên tố Tennessine	Tennessine	Ts	[294]
118	Nguyên tố Oganesson	Oganesson	Og	[294]

Các dạng bài tập được nêu trên là một trong những dạng cơ bản và đơn giản nhất của hóa học bậc trung học. Tuy nhiên, trước khi đi vào tìm hiểu sâu hơn về hóa, ta cũng cần phải nắm được các kiến thức cơ bản nhất để có một khởi đầu thuận lợi và một nền tảng thật chắc chắn bạn nhé.